Wanneer naar welke diabetesspecialist?
Diabeteszorg is teamwerk. Maar wie doet wat - en wanneer moet je naar welke specialist? In dit artikel leggen we uit welke zorgverleners betrokken zijn bij diabeteszorg, wat hun rol is, en in welke situaties je bij wie terecht kunt.
Op zoek naar een diabetesspecialist?
Vind een diabeteszorgverlener bij jou in de buurt - van huisarts en dietist tot internist.
Zoek een SpecialistTL;DR - Samenvatting
- Je huisarts en POH zijn je eerste aanspreekpunt voor stabiele diabetes type 2
- Diabetesverpleegkundige helpt bij insuline, educatie en dagelijks management
- Internist is nodig bij type 1, zwangerschap, complicaties of onvoldoende controle
- Dietist is essentieel na diagnose en bij gewichts- of bloedsuikerproblemen
- Jaarlijks naar oogarts en podotherapeut voor screening op complicaties
Het diabetesteam: een overzicht
Diabetes is een chronische aandoening die je hele leven beïnvloedt. Daarom is de zorg rondom diabetes ook breed: van je voeding tot je ogen, van je voeten tot je mentale welzijn. Al deze aspecten worden door verschillende specialisten behandeld.
In Nederland en België is de diabeteszorg goed georganiseerd. De meeste mensen met diabetes type 2 worden behandeld in de eerste lijn (huisarts met praktijkondersteuner). Alleen bij complexere situaties, type 1 diabetes, of complicaties wordt je doorverwezen naar de tweede lijn (ziekenhuis of diabetescentrum).
Eerste lijn versus tweede lijn
Eerste lijn (huisartspraktijk):
- Huisarts
- Praktijkondersteuner (POH)
- Dietist (vaak apart)
- Podotherapeut (vaak apart)
Tweede lijn (ziekenhuis):
- Internist-endocrinoloog
- Diabetesverpleegkundige
- Dietist (ziekenhuis)
- Oogarts, nefroloog, cardioloog
Hieronder bespreken we elke specialist in detail: wat ze doen, wanneer je er terecht kunt, en wanneer je beter naar iemand anders kunt gaan. Weet je nog niet precies wat een diabeteszorgspecialist doet? Lees dan eerst ons artikel over wat een diabeteszorgspecialist precies doet.
Alle diabetesspecialisten uitgelegd
Huisarts
Eerste aanspreekpunt en poortwachter
Taken:
- Stellen van de diagnose diabetes
- Behandeling van stabiele diabetes type 2
- Voorschrijven van medicatie
- Verwijzen naar andere specialisten
- Coördinatie van zorg
Wanneer naartoe:
- Vermoeden van diabetes (symptomen)
- Reguliere medicatieherhalingen
- Nieuwe klachten of bijwerkingen
- Vragen over verwijzing
Niet voor:
- Gespecialiseerde diabeteszorg
- Complexe insulinetherapie
- Ernstige complicaties
Praktijkondersteuner (POH)
Dagelijkse begeleiding bij de huisarts
Taken:
- Reguliere diabetescontroles
- Bloedsuiker en HbA1c monitoren
- Leefstijladvies geven
- Voorlichting over zelfmanagement
- Signaleren wanneer verwijzing nodig is
Wanneer naartoe:
- Kwartaal- of halfjaarlijkse controles
- Vragen over bloedsuiker meten
- Leefstijlaanpassingen bespreken
- Kleine zorgen of vragen
Niet voor:
- Starten of aanpassen insuline
- Ernstige hypo of hyper
- Complexe voedingsvragen
Diabetesverpleegkundige
Gespecialiseerde begeleiding bij diabetes
Taken:
- Insuline-instructie en -begeleiding
- Educatie over diabetes en zelfmanagement
- Hulpmiddelen uitleggen (pompen, sensoren)
- Psychosociale ondersteuning
- Coördinatie met andere specialisten
Wanneer naartoe:
- Starten met insuline
- Problemen met bloedsuikerregulatie
- Vragen over insulinepomp of sensor
- Emotionele problemen met diabetes
Niet voor:
- Voedingsadvies (dietist)
- Medicatiewijzigingen (arts)
- Voetproblemen (podotherapeut)
Internist-endocrinoloog
Medisch specialist voor complexe diabetes
Taken:
- Behandeling diabetes type 1
- Complexe diabetes type 2
- Instellen op insulinetherapie
- Behandeling complicaties
- Diabetes bij zwangerschap
Wanneer naartoe:
- Diabetes type 1 (altijd)
- Zwanger worden met diabetes
- Ernstige of terugkerende complicaties
- Bloedsuiker niet onder controle ondanks medicatie
Niet voor:
- Stabiele diabetes type 2
- Routinecontroles
- Leefstijlbegeleiding
Dietist
Expert in voeding en eetgedrag
Taken:
- Persoonlijk voedingsadvies opstellen
- Koolhydraten tellen leren
- Gewichtsmanagement begeleiden
- Voedingsadvies bij complicaties
- Eetgedrag en gewoontes aanpakken
Wanneer naartoe:
- Direct na diagnose diabetes
- Gewicht moet omlaag of omhoog
- Bloedsuiker moeilijk te regelen
- Vragen over specifieke voedingsmiddelen
Niet voor:
- Medicatie-aanpassingen
- Insulinedosering
- Medische klachten
Podotherapeut
Specialist in voetverzorging
Taken:
- Jaarlijkse voetcontrole
- Behandeling eelt, likdoorns, nagels
- Aanmeten steunzolen of schoeisel
- Wondbehandeling bij diabetische voet
- Preventief advies voetverzorging
Wanneer naartoe:
- Jaarlijkse diabetescontrole
- Wondjes of blaren die niet genezen
- Gevoelloosheid of tintelingen voeten
- Drukplekken of vervorming voeten
Niet voor:
- Algemene diabeteszorg
- Medicatie
- Bloedsuikerregulatie
Oogarts
Preventie en behandeling oogcomplicaties
Taken:
- Screening diabetische retinopathie
- Netvliesfotografie
- Laserbehandeling indien nodig
- Behandeling andere oogproblemen
- Monitoren oogdruk
Wanneer naartoe:
- Jaarlijkse of tweejaarlijkse screening
- Plotselinge visusveranderingen
- Vlekken of flitsen zien
- Bekende retinopathie (vaker)
Niet voor:
- Algemene oogklachten zonder diabetes
- Brillen en lenzen (opticien)
Psycholoog
Mentale ondersteuning bij diabetes
Taken:
- Behandeling diabetesgerelateerde stress
- Omgaan met angst en depressie
- Motivatieproblemen aanpakken
- Acceptatie van diagnose begeleiden
- Therapie bij eetproblemen
Wanneer naartoe:
- Diabetes burn-out of diabetes distress
- Depressieve gevoelens
- Angst voor hypos of complicaties
- Moeite met acceptatie
Niet voor:
- Medische diabeteszorg
- Voedingsadvies
- Fysieke klachten
Verwijssignalen: wanneer naar welke specialist?
In welke situaties word je typisch doorverwezen naar een bepaalde specialist? Hieronder een overzicht van de belangrijkste verwijssignalen. Let op: je huisarts of POH bepaalt of verwijzing nodig is - je kunt er ook zelf om vragen als je denkt dat het nodig is.
Veelvoorkomende redenen voor verwijzing zijn problemen met bloedsuikerregulatie, zoals frequente hypoglycemie (lage bloedsuiker) of aanhoudend hoge bloedsuiker (hyperglycemie). Ook complicaties, zwangerschapswens of de noodzaak van insulinetherapie zijn belangrijke verwijssignalen.
Internist
Niet uitstellen- HbA1c blijft te hoog ondanks maximale medicatie
- Ernstige of terugkerende hypoglycemie
- Snelle achteruitgang nierfunctie
- Diabetes type 1 of LADA
- Zwangerschapswens of zwangerschap
- Ernstige complicaties
Diabetesverpleegkundige
- Starten met insulinetherapie
- Problemen met zelfmanagement
- Behoefte aan educatie of ondersteuning
- Wisselende bloedsuikers
- Overgang naar insulinepomp of sensor
Dietist
- Na nieuwe diagnose (standaard)
- BMI > 30 of significant gewichtsverlies
- Bloedsuiker moeilijk te stabiliseren
- Start insulinetherapie (koolhydraten tellen)
- Nierprobleem (eiwitbeperking nodig)
Podotherapeut
Niet uitstellen- Verminderd gevoel in voeten
- Wondjes die niet genezen
- Vervorming of standsafwijking voeten
- Eerdere voetwond of amputatie
- Pijn bij lopen (claudicatio)
Oogarts
- Na diagnose type 2 (screening)
- 5 jaar na diagnose type 1 (screening)
- Plotselinge visusveranderingen
- Bekende retinopathie (follow-up)
- Verhoogde oogdruk
Psycholoog
- Aanhoudende somberheid of angst
- Vermijding van diabeteszelfzorg
- Eetproblemen of verstoord eetgedrag
- Diabetes burn-out
- Problemen met acceptatie diagnose
Spoed: wanneer direct hulp zoeken?
Bel direct 112 of ga naar de spoedeisende hulp bij:
- • Bewusteloosheid of verwardheid door lage bloedsuiker
- • Zeer hoge bloedsuiker (>25 mmol/l) met braken of verwardheid
- • Pijn op de borst of kortademigheid
- • Plotselinge visusproblemen of halfzijdige uitval
- • Ernstige infectie met koorts bij slechte bloedsuikerregulatie
Typische zorgtrajecten
De route door de diabeteszorg hangt af van je situatie. Hieronder enkele veelvoorkomende trajecten:
Nieuw gediagnosticeerd type 2
Overstap naar insuline
Diabetes type 1
Complicaties opgetreden
Huisarts of ziekenhuis: waar word je behandeld?
In Nederland wordt ongeveer 80-85% van alle mensen met diabetes type 2 behandeld bij de huisarts. Dit heet eerstelijnszorg. Alleen bij specifieke indicaties word je verwezen naar het ziekenhuis (tweedelijnszorg).
Behandeling bij de huisarts
- ✓ Stabiele diabetes type 2
- ✓ Goede bloedsuikerregulatie
- ✓ Geen of milde complicaties
- ✓ Tabletten of eenvoudige insulinetherapie
- ✓ Geen zwangerschapswens
Voordelen: laagdrempelig, dichtbij, kortere wachttijden
Behandeling in het ziekenhuis
- ✓ Diabetes type 1 (altijd)
- ✓ Complexe diabetes type 2
- ✓ Ernstige of meerdere complicaties
- ✓ Insulinepomp of geavanceerde technologie
- ✓ Zwangerschap of kinderwens
Voordelen: specialistische kennis, multidisciplinair team, geavanceerde behandelingen
Terugverwijzing naar de huisarts
Als je situatie stabiel is geworden na behandeling in het ziekenhuis, kun je worden terugverwezen naar de huisarts voor verdere controles. Dit heet terugverwijzing of shared care. Je huisarts en het ziekenhuis werken dan samen: de huisarts doet de routinecontroles, terwijl je voor specifieke zaken terugkomt bij de specialist.
Hoe krijg je een verwijzing?
Voor de meeste specialisten in de tweedelijn heb je een verwijzing van je huisarts nodig. Dit is belangrijk voor vergoeding door je zorgverzekeraar. Zo werkt het:
Stap 1: Bespreek je klacht of wens
Maak een afspraak bij je huisarts of POH en leg uit waarom je denkt dat een verwijzing nodig is. Je mag zelf om een verwijzing vragen - je huisarts bepaalt of het medisch noodzakelijk is.
Stap 2: Verwijsbrief ontvangen
Als je huisarts akkoord is, wordt een digitale verwijsbrief aangemaakt. Deze bevat je medische voorgeschiedenis, medicatie, en de reden voor verwijzing. Je krijgt vaak een kopie.
Stap 3: Afspraak maken bij specialist
Met de verwijzing kun je een afspraak maken bij de specialist. Je mag zelf kiezen naar welk ziekenhuis of welke praktijk je gaat (vrije artsenkeuze). Check wel of de specialist een contract heeft met je zorgverzekeraar.
Uitzondering: directe toegankelijkheid
Voor sommige zorgverleners heb je geen verwijzing nodig. De dietist is in Nederland direct toegankelijk: je kunt zonder verwijzing terecht. Met verwijzing worden echter meer consulten vergoed. Ook fysiotherapeuten en sommige podotherapeuten zijn direct toegankelijk. Lees meer over voeding bij diabetes als je overweegt een dietist te bezoeken.
Wat kun je zelf regelen?
Hoewel voor veel specialistische zorg een verwijzing nodig is, kun je ook zelf het initiatief nemen:
Zonder verwijzing mogelijk:
- Dietist (direct toegankelijk)
- Fysiotherapeut
- Pedicure of medisch pedicure
- Diabetesvereniging en lotgenotencontact
Zelf actie ondernemen:
- Vraag om verwijzing als je denkt dat het nodig is
- Kies zelf je ziekenhuis of specialist
- Vraag om second opinion bij twijfel
- Bereid je eerste afspraak goed voor
Patiëntenrechten
Je hebt als patiënt belangrijke rechten: vrije artsenkeuze, recht op informatie, recht op inzage in je dossier, en recht op een second opinion. Als je ontevreden bent over je zorg, kun je dit bespreken met je zorgverlener of een klacht indienen bij de klachtencommissie. Bij stress over je behandeling mag je altijd om ondersteuning vragen.
Veelgestelde vragen
Wat is het verschil tussen een diabetesverpleegkundige en een praktijkondersteuner?
Een diabetesverpleegkundige is gespecialiseerd in diabeteszorg en werkt vaak in het ziekenhuis of diabetescentrum. Een praktijkondersteuner (POH) werkt bij de huisarts en begeleidt mensen met verschillende chronische aandoeningen, waaronder diabetes. De POH is je eerste aanspreekpunt voor routinecontroles, terwijl een diabetesverpleegkundige gespecialiseerder is en vaak betrokken is bij insulinetherapie of complexere situaties.
Wanneer moet ik naar een internist in plaats van mijn huisarts?
Verwijzing naar een internist is nodig bij: diabetes type 1, zwangerschapsdiabetes of kinderwens, ernstige of frequente hypoglycemie, complicaties aan nieren, ogen of zenuwen, sterk wisselende bloedsuikers ondanks behandeling, start of aanpassing van insulinetherapie, en wanneer je HbA1c niet op doel komt ondanks maximale medicatie.
Hoe vaak moet ik naar de dietist met diabetes?
Na de diagnose diabetes word je meestal standaard doorverwezen naar een dietist voor een aantal consulten (vaak 3-5 sessies). Daarna kun je terugkomen wanneer nodig: bij gewichtsverandering, medicatiewijziging, nieuwe complicaties, of gewoon als je vastloopt met je eetpatroon. Jaarlijks een controleafspraak bij de dietist wordt aanbevolen, maar is niet verplicht.
Kan ik zelf een specialist kiezen of moet de huisarts doorverwijzen?
Voor de meeste diabetesspecialisten heb je een verwijzing van je huisarts nodig voor vergoeding door de zorgverzekeraar. Voor een dietist geldt in Nederland directe toegankelijkheid: je kunt zonder verwijzing terecht, maar met verwijzing worden meer consulten vergoed. Bij spoed of acute problemen kun je ook naar de huisartsenpost of spoedeisende hulp.
Wat doet een podotherapeut voor mensen met diabetes?
Een podotherapeut is gespecialiseerd in voetverzorging en -behandeling. Bij diabetes is dit extra belangrijk vanwege het risico op diabetische voet. De podotherapeut controleert je voeten op wondjes, eelt, drukpunten en doorbloeding, maakt steunzolen of orthopedisch schoeisel, behandelt nagel- en huidproblemen, en adviseert over dagelijkse voetverzorging. Jaarlijks voetonderzoek wordt aanbevolen voor iedereen met diabetes.
Wanneer moet ik naar de oogarts met diabetes?
Bij diabetes type 2 wordt geadviseerd om direct na de diagnose een oogscreening te doen, en daarna elke 1-2 jaar. Bij diabetes type 1 begint screening meestal 5 jaar na diagnose. Eerder naar de oogarts moet bij: plotselinge gezichtsveranderingen, vlekken of flitsen zien, moeite met lezen, hoofdpijn met visusproblemen, of als je al diabetische retinopathie hebt.
Conclusie
Goede diabeteszorg is teamwerk. Van je huisarts en praktijkondersteuner voor de dagelijkse begeleiding, tot de internist voor complexe situaties, en de dietist, podotherapeut en oogarts voor specifieke aspecten van je gezondheid. Weten wanneer je bij wie terecht kunt, helpt je om de juiste zorg op het juiste moment te krijgen.
De meeste mensen met diabetes type 2 worden uitstekend geholpen bij de huisarts. Maar aarzel niet om te vragen om een verwijzing als je denkt dat specialistische hulp nodig is. Medicatie die niet goed werkt, bloedsuikers die moeilijk te reguleren zijn, of zorgen over complicaties - dit zijn allemaal goede redenen om door te verwijzen.
Onthoud: jij bent onderdeel van je eigen zorgteam. Je kent je lichaam het beste. Vraag, signaleer, en wees actief betrokken bij je eigen zorg. Samen met je zorgverleners kun je de beste resultaten bereiken.
Zoek een diabetesspecialist bij jou in de buurt
Vind de juiste zorgverlener voor jouw situatie - van huisarts en dietist tot internist en diabetesverpleegkundige.
Vind een Specialist