Hoge bloedsuiker (hyper): oorzaken, symptomen & wat te doen
Hyperglycemie – een te hoge bloedsuikerspiegel – is een veelvoorkomend probleem bij mensen met diabetes. Het kan ook voorkomen bij mensen die nog geen diagnose hebben. In dit uitgebreide artikel leer je alles over hoge bloedsuiker: hoe je de symptomen herkent, wat de oorzaken zijn, en belangrijker nog: wat je kunt doen om je glucose weer onder controle te krijgen. We bespreken ook wanneer je medische hulp moet zoeken.
Hoge bloedsuiker? Zoek de juiste begeleiding
Regelmatig hoge bloedsuikerwaarden? Een diabeteszorgspecialist helpt je met een persoonlijk behandelplan om je glucose stabiel te houden.
Vind een Specialist in de BuurtTL;DR – Kernpunten
- Hyperglycemie is een bloedsuiker structureel boven 10 mmol/L
- Symptomen: veel dorst, vaak plassen, vermoeidheid, wazig zien
- Oorzaken: voeding, vergeten medicatie, stress, ziekte, te weinig beweging
- Directe actie: water drinken, bewegen, correctie-insuline (indien van toepassing)
- Bel arts bij waarden boven 15 mmol/L die niet dalen, of bij ziekteverschijnselen
Wat is hyperglycemie?
Hyperglycemie is de medische term voor een te hoge bloedsuikerspiegel. Het woord komt uit het Grieks: 'hyper' betekent 'te veel', 'glykys' betekent 'zoet', en 'haima' betekent 'bloed'. Letterlijk vertaald: te veel suiker in het bloed.
Na het eten stijgt je bloedsuiker altijd – dat is normaal. Je alvleesklier maakt dan insuline aan, waardoor glucose vanuit je bloed naar je cellen gaat voor energie. Bij mensen met diabetes werkt dit systeem niet goed: er is te weinig insuline, of de cellen reageren er niet goed op. Het resultaat is dat glucose in het bloed blijft circuleren en de bloedsuiker te hoog wordt.
Hyperglycemie kan acuut optreden (bijvoorbeeld na een maaltijd met veel koolhydraten) of chronisch zijn (structureel te hoge waarden). Beide vormen vragen om aandacht, maar chronische hyperglycemie is bijzonder schadelijk omdat het op lange termijn leidt tot complicaties aan bloedvaten, zenuwen, ogen en nieren. Lees meer over de vroege symptomen van diabetes type 2 om signalen tijdig te herkennen.
Het verschil met hypoglycemie
Hyperglycemie (te hoog) en hypoglycemie (te laag) zijn tegengestelden. Beide zijn potentieel gevaarlijk, maar op verschillende manieren. Hypoglycemie geeft vaak snellere en heftigere symptomen zoals trillen, zweten en hartkloppingen. Hyperglycemie ontwikkelt zich meestal geleidelijker. Beide verdienen aandacht en een passende behandeling.
Normale vs. hoge bloedsuikerwaarden
Om te weten of je bloedsuiker te hoog is, moet je weten wat normale waarden zijn. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende categorieën.
| Meetmoment | Normaal | Verhoogd | Hyperglycemie |
|---|---|---|---|
| Nuchter (ochtend) | 4,0-5,5 mmol/L | 5,6-6,9 mmol/L | ≥7,0 mmol/L |
| 2 uur na maaltijd | <7,8 mmol/L | 7,8-11,0 mmol/L | ≥11,1 mmol/L |
| Willekeurig moment | <7,8 mmol/L | 7,8-10,0 mmol/L | >10,0 mmol/L |
Voor mensen met diabetes gelden vaak aangepaste streefwaarden. Je diabetesteam stelt persoonlijke doelen vast die rekening houden met je leeftijd, hoe lang je diabetes hebt, welke medicijnen je gebruikt, en eventuele andere gezondheidsproblemen. Oudere mensen of mensen met een lange diabetesduur kunnen ruimere streefwaarden hebben om het risico op hypoglycemie te verkleinen.
Let op: tijdelijke verhogingen zijn normaal
Een bloedsuiker van 9 of 10 mmol/L direct na een maaltijd is niet meteen alarmerend. Het gaat erom dat je waarden binnen 2-3 uur weer dalen naar normaal. Structureel verhoogde waarden (elke dag, bij elk meetmoment) zijn wel zorgwekkend en vragen om actie.
Symptomen van hoge bloedsuiker
De symptomen van hyperglycemie ontwikkelen zich vaak geleidelijk, waardoor mensen ze niet altijd direct opmerken. Hieronder vind je een overzicht van symptomen, van vroege signalen tot ernstige alarmsymptomen.
| Symptoom | Verklaring | Ernst |
|---|---|---|
| Veel dorst (polydipsie) | Je lichaam probeert glucose via urine af te voeren, waardoor je uitdroogt | Vroeg signaal |
| Vaak plassen (polyurie) | De nieren filteren overtollige glucose uit het bloed naar de urine | Vroeg signaal |
| Vermoeidheid en slaperigheid | Cellen krijgen onvoldoende glucose binnen voor energie | Vroeg signaal |
| Wazig zien | Hoge glucose kan vochtophoping in de ooglens veroorzaken | Vroeg signaal |
| Droge mond en huid | Vochtverlies door frequent plassen leidt tot uitdroging | Vroeg signaal |
| Hoofdpijn | Uitdroging en veranderingen in bloedsuiker beïnvloeden de hersenen | Vroeg signaal |
| Traag genezende wondjes | Hoge glucose verstoort het immuunsysteem en wondgenezing | Matig |
| Gewichtsverlies (onverklaard) | Het lichaam verbrandt vet en spieren omdat glucose niet gebruikt kan worden | Matig |
| Misselijkheid en braken | Kan wijzen op ketoacidose, een ernstige complicatie | Alarmsymptoom |
| Fruitige adem (acetonlucht) | Teken van ketonenproductie bij ernstig insulinetekort | Alarmsymptoom |
| Snelle, diepe ademhaling | Lichaam probeert zuur (ketonen) uit te ademen | Alarmsymptoom |
| Verwardheid of sufheid | Ernstige hyperglycemie beïnvloedt hersenfunctie | Alarmsymptoom |
Diabetische ketoacidose (DKA)
Bij mensen met diabetes type 1 (en soms type 2) kan ernstige hyperglycemie leiden tot diabetische ketoacidose (DKA). Dit gebeurt wanneer er zo weinig insuline is dat cellen helemaal geen glucose kunnen opnemen. Het lichaam gaat dan vet verbranden voor energie, waarbij ketonen vrijkomen. Een teveel aan ketonen maakt het bloed zuur, wat levensbedreigend kan zijn.
Symptomen van DKA zijn: misselijkheid en braken, buikpijn, fruitige adem, snelle diepe ademhaling, verwardheid en extreme slaperigheid. Bij deze symptomen in combinatie met hoge bloedsuiker: bel direct je arts of 112.
Oorzaken van hoge bloedsuiker
Hoge bloedsuiker kan vele oorzaken hebben. Vaak is het een combinatie van factoren. Door te begrijpen wat je bloedsuiker beïnvloedt, kun je beter leren het te beheersen.
Voeding
- Te veel koolhydraten in één maaltijd
- Verborgen suikers in bewerkte voeding
- Onregelmatig eetpatroon
- Te grote porties
- Suikerhoudende dranken
Medicatie & insuline
- Vergeten medicatie of insuline
- Te lage dosis insuline
- Insuline verkeerd geïnjecteerd
- Verlopen of slecht bewaarde insuline
- Timing van medicatie niet optimaal
Leefstijl & stress
- Te weinig lichaamsbeweging
- Chronische of acute stress
- Slaaptekort
- Roken
- Overmatig alcoholgebruik
Ziekte & medicijnen
- Infecties (griep, blaasontsteking, etc.)
- Koorts
- Corticosteroïden (prednison)
- Sommige bloeddrukmedicatie
- Operatie of letsel
Het dawnfenomeen
Veel mensen met diabetes merken dat hun bloedsuiker 's ochtends hoger is dan verwacht, ook al hebben ze de hele nacht niet gegeten. Dit heet het dawnfenomeen (of ochtendfenomeen). Het wordt veroorzaakt door hormonen die je lichaam in de vroege ochtend aanmaakt om je voor te bereiden op wakker worden. Deze hormonen (cortisol, groeihormoon) maken je cellen tijdelijk minder gevoelig voor insuline.
Als je regelmatig hoge ochtendwaarden hebt, bespreek dit dan met je diabeteszorgspecialist. Er zijn oplossingen mogelijk, zoals aanpassing van je avondinsuline of het tijdstip van je medicatie.
Wat te doen bij hoge bloedsuiker
Heb je een hoge bloedsuikermeting? Blijf kalm en onderneem stapsgewijs actie. Hieronder vind je de belangrijkste maatregelen die je direct kunt nemen.
Drink veel water
Water helpt je nieren om overtollige glucose via de urine af te voeren. Drink de komende uren extra, minimaal 2-3 glazen.
Ga bewegen
Lichaamsbeweging helpt je spieren om glucose op te nemen zonder insuline. Een wandeling van 15-30 minuten kan je bloedsuiker al merkbaar verlagen.
Neem correctie-insuline
Als je insuline gebruikt, neem dan een correctiedosis volgens je persoonlijke schema. Vraag je diabetesteam om een correctieschema als je dit nog niet hebt.
Vermijd koolhydraten
Eet geen brood, pasta, rijst of andere koolhydraten totdat je bloedsuiker is genormaliseerd. Kies voor eiwitten of groenten als je honger hebt.
Stappenplan bij hoge bloedsuiker
- 1Meet je bloedsuiker en noteer de waarde en het tijdstip
- 2Drink 2-3 glazen water
- 3Ga 15-30 minuten wandelen of licht bewegen (tenzij je je ziek voelt)
- 4Neem correctie-insuline indien voorgeschreven
- 5Meet na 1-2 uur opnieuw om te zien of je bloedsuiker daalt
- 6Daalt het niet? Neem contact op met je diabetesteam
Let op: bij diabetes type 1 en hoge bloedsuiker (boven 15 mmol/L) is het belangrijk om ook ketonen te controleren in je urine of bloed. Zijn deze verhoogd, neem dan extra voorzichtigheid in acht en bel je arts. Bij positieve ketonen mag je niet intensief sporten, omdat dit de situatie kan verergeren.
Complicaties van chronische hyperglycemie
Incidenteel een hoge bloedsuiker is niet direct schadelijk. Maar wanneer je bloedsuiker structureel te hoog is – weken, maanden of jaren – dan kan dit leiden tot ernstige complicaties. Het is daarom zo belangrijk om je diabetes goed te reguleren.
Hart- en vaatziekten
Hoge bloedsuiker beschadigt bloedvaten, wat het risico op hartinfarct, beroerte en perifeer arterieel vaatlijden (PAV) verhoogt. Mensen met diabetes hebben 2-4x meer kans op hart- en vaatziekten.
Neuropathie (zenuwschade)
Langdurig hoge glucose beschadigt zenuwen, vooral in handen en voeten. Dit veroorzaakt tintelingen, gevoelloosheid, brandend gevoel of pijn. Ook autonome zenuwen (voor maag, blaas, hart) kunnen aangetast worden.
Nefropathie (nierschade)
De kleine bloedvaten in de nieren worden beschadigd, waardoor de filterfunctie afneemt. In ernstige gevallen kan dit leiden tot nierfalen en de noodzaak van dialyse.
Retinopathie (oogschade)
Beschadiging van kleine bloedvaten in het netvlies kan leiden tot wazig zien, vlekken in het gezichtsveld en uiteindelijk blindheid. Jaarlijkse oogcontrole is essentieel.
Het goede nieuws: al deze complicaties zijn grotendeels te voorkomen of vertragen door goede bloedsuikerregulatie. Elke verbetering in je HbA1c (langetermijn bloedsuiker) vermindert het risico op complicaties aanzienlijk. Lees meer over hoe je met prediabetes en insulineresistentie omgaat om complicaties te voorkomen.
Wanneer naar de arts?
Niet elke hoge bloedsuikermeting vraagt om medische hulp, maar er zijn situaties waarin je wel contact moet opnemen met je arts of diabetesteam.
Bel direct 112 bij:
- Bewusteloosheid of niet meer aanspreekbaar
- Ernstige verwardheid of desoriëntatie
- Snelle, diepe ademhaling met fruitige adem
- Ernstig braken waardoor geen vocht binnengehouden kan worden
Neem dezelfde dag contact op bij:
- Bloedsuiker boven 15 mmol/L die niet daalt ondanks maatregelen
- Positieve ketonen in urine of bloed
- Aanhoudende misselijkheid of braken
- Koorts in combinatie met hoge bloedsuiker
- Je voelt je ernstig ziek of 'niet lekker'
Twijfel je of je contact moet opnemen? Doe het dan gewoon. Liever een keer te vaak gebeld dan te laat. Je diabetesteam is er om je te helpen. Zoek je een diabeteszorgspecialist in de buurt? Via onze zoekgids vind je snel de juiste hulp.
Hoge bloedsuiker voorkomen
Voorkomen is beter dan genezen. Met de juiste aanpak kun je hoge bloedsuikerwaarden vaak voorkomen of beperken.
Meet regelmatig je bloedsuiker
Kennis is macht. Door regelmatig te meten leer je hoe je lichaam reageert op voeding, beweging en stress. Houd een logboek bij of gebruik een app.
Let op koolhydraten
Koolhydraten hebben de grootste invloed op je bloedsuiker. Leer koolhydraten tellen of inschatten. Een diëtist kan je hierbij helpen.
Neem je medicatie consequent
Vergeet je medicatie of insuline niet. Gebruik een pillendoos met dagen, of stel herinneringen in op je telefoon. Neem op vaste tijden.
Beweeg dagelijks
Beweging verbetert je insulinegevoeligheid. Streef naar minimaal 30 minuten per dag: wandelen, fietsen, zwemmen, tuinieren – het telt allemaal.
Beheer je stress
Stress verhoogt je bloedsuiker via stresshormonen. Zoek manieren om te ontspannen: wandelen, meditatie, hobby's, sociale contacten.
Heb een ziekteplan
Ziekte verhoogt je bloedsuiker. Bespreek met je diabetesteam wat je moet doen als je ziek bent: hoe vaak meten, wel of niet extra insuline, wanneer bellen.
Veelgestelde vragen over hoge bloedsuiker
Wat is een normale bloedsuikerspiegel?
Een normale nuchtere bloedsuiker (voor het ontbijt, na minimaal 8 uur niet eten) ligt tussen 4,0 en 5,5 mmol/L. Na een maaltijd mag de bloedsuiker tijdelijk stijgen, maar zou binnen 2 uur weer onder 7,8 mmol/L moeten zijn. Bij mensen met diabetes worden vaak iets ruimere streefwaarden gehanteerd: nuchtere glucose 4-8 mmol/L en 2 uur na de maaltijd onder 10 mmol/L. Je diabetesteam stelt persoonlijke streefwaarden vast die passen bij jouw situatie, leeftijd en gezondheid.
Wanneer spreek je van hyperglycemie?
Van hyperglycemie (te hoge bloedsuiker) spreekt men wanneer de bloedsuiker structureel boven de 10 mmol/L ligt. Een incidenteel hogere waarde na een maaltijd is normaal en geen reden tot zorg. Maar als je bloedsuiker regelmatig boven de 10 mmol/L uitkomt, of als je nuchtere waarde herhaaldelijk te hoog is, dan is er sprake van hyperglycemie die aandacht vraagt. Bij waarden boven 15 mmol/L is extra alertheid geboden en moet je actie ondernemen. Waarden boven 20-25 mmol/L zijn potentieel gevaarlijk.
Wat zijn de symptomen van hoge bloedsuiker?
De symptomen van hyperglycemie ontwikkelen zich vaak geleidelijk. Vroege signalen zijn: extreme dorst, vaak moeten plassen (ook 's nachts), vermoeidheid, wazig zien, droge mond en hoofdpijn. Bij langer bestaande of ernstigere hyperglycemie kunnen ook optreden: traag genezende wondjes, onverklaard gewichtsverlies, terugkerende infecties en concentratieproblemen. Alarmsymptomen die wijzen op ernstige hyperglycemie zijn: misselijkheid en braken, buikpijn, fruitige adem (acetonlucht), snelle diepe ademhaling en verwardheid. Deze laatste symptomen kunnen wijzen op ketoacidose en vragen om directe medische hulp.
Hoe kan ik mijn bloedsuiker snel verlagen?
Er zijn verschillende manieren om je bloedsuiker te verlagen: drink veel water (dit helpt glucose via urine af te voeren), ga bewegen (een wandeling van 15-30 minuten helpt spieren glucose opnemen), en vermijd koolhydraten tot je waarde is gedaald. Als je insuline gebruikt, kun je een correctiedosis nemen volgens je persoonlijke schema. Belangrijk: bij zeer hoge waarden (boven 15 mmol/L) of als je je ziek voelt, neem eerst contact op met je arts of diabetesteam voordat je extra insuline neemt. Bij diabetes type 1 moet je ook ketonen controleren bij hoge waarden.
Wat zijn de oorzaken van hoge bloedsuiker?
Hoge bloedsuiker kan vele oorzaken hebben. De meest voorkomende zijn: te veel koolhydraten eten, te weinig of vergeten medicatie/insuline, en te weinig lichaamsbeweging. Maar ook stress (zowel fysiek als emotioneel), ziekte of infectie, bepaalde medicijnen zoals prednison, en slaaptekort kunnen je bloedsuiker verhogen. Bij vrouwen kan de menstruatiecyclus invloed hebben. Ook het zogenaamde dawnfenomeen (een natuurlijke stijging in de vroege ochtend) kan een rol spelen. Je bloedsuiker bijhouden in een dagboek helpt patronen te ontdekken.
Wanneer moet ik naar de dokter bij hoge bloedsuiker?
Neem contact op met je arts of diabetesteam bij: bloedsuiker boven 15 mmol/L die niet daalt ondanks maatregelen, symptomen zoals aanhoudende misselijkheid of braken, positieve ketonen in urine (bij type 1 diabetes), tekenen van uitdroging, of als je je ernstig ziek voelt. Bel direct 112 bij: bewusteloosheid of ernstige sufheid, verwardheid of desoriëntatie, snelle diepe ademhaling met fruitige adem, of als iemand niet meer aanspreekbaar is. Dit kunnen tekenen zijn van diabetische ketoacidose of hyperosmolair hyperglycemisch syndroom, beide levensbedreigende complicaties.
Conclusie
Hoge bloedsuiker, of hyperglycemie, is een veelvoorkomend probleem bij mensen met diabetes. Gelukkig is het vaak goed te beheersen met de juiste kennis en aanpak. De sleutel is om alert te zijn op symptomen, te begrijpen wat je bloedsuiker beïnvloedt, en te weten welke maatregelen je kunt nemen.
Regelmatig meten, gezond eten, bewegen en je medicatie trouw nemen zijn de belangrijkste pijlers. En als je bloedsuiker toch te hoog wordt: drink water, beweeg, neem indien nodig correctie-insuline, en meet opnieuw. Dalen je waarden niet of voel je je ziek? Neem dan contact op met je diabetesteam.
Worstel je met het reguleren van je bloedsuiker? Je hoeft het niet alleen te doen. Een diabeteszorgspecialist, diëtist of diabetesverpleegkundige kan je begeleiden naar een stabielere bloedsuiker en een betere kwaliteit van leven.
Op zoek naar diabeteszorg in de buurt?
Vind snel en eenvoudig een diabeteszorgspecialist bij jou in de buurt via onze landelijke zoekgids.
Vind Diabeteszorg in De Buurt