Diabetes type 1 vs type 2: verschillen & overeenkomsten
Diabetes type 1 en type 2 worden vaak in één adem genoemd, maar het zijn twee heel verschillende aandoeningen met andere oorzaken, risicofactoren en behandelingen. In dit uitgebreide artikel leggen we de verschillen helder uit, bespreken we de overeenkomsten, en helpen we je begrijpen welke zorg bij welke vorm past.
Vragen over jouw type diabetes?
Een diabeteszorgspecialist helpt je de juiste diagnose te stellen en een behandelplan op maat te maken voor jouw situatie.
Vind een Specialist in de BuurtTL;DR – Kernpunten
- Type 1: auto-immuunziekte, vernietigt bètacellen, altijd insuline nodig
- Type 2: insulineresistentie + verminderde productie, vaak leefstijl + tabletten
- Type 2 = 90-95% van alle diabetes, type 1 = 5-10%
- Beide types: verhoogde bloedsuiker, zelfde complicatierisico's
- Type 2 soms in remissie, type 1 (nog) niet te genezen
Wat is diabetes?
Diabetes mellitus – letterlijk "zoete doorstroming" – is een groep stofwisselingsziekten die allemaal leiden tot een te hoge bloedsuiker (glucose) in het bloed. Glucose is de belangrijkste energiebron voor je cellen, maar om de cellen binnen te komen is insuline nodig. Insuline is een hormoon dat wordt gemaakt door de bètacellen in de alvleesklier.
Bij diabetes is er een probleem met insuline: of het lichaam maakt geen insuline (type 1), of het lichaam reageert niet goed op insuline en/of maakt er na verloop van tijd te weinig van (type 2). Het resultaat is hetzelfde: glucose hoopt zich op in het bloed in plaats van de cellen van energie te voorzien. Dit leidt tot de bekende symptomen van diabetes: dorst, veel plassen, vermoeidheid en gewichtsverlies.
Hoewel het eindresultaat (hoge bloedsuiker) vergelijkbaar is, zijn de oorzaken en behandelingen van type 1 en type 2 fundamenteel verschillend. Laten we beide types in detail bekijken.
Diabetes type 1 uitgelegd
Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte. Dit betekent dat het afweersysteem – dat normaal bacteriën en virussen bestrijdt – zich per ongeluk keert tegen de eigen bètacellen in de alvleesklier. Deze cellen worden geleidelijk vernietigd, waardoor de alvleesklier uiteindelijk geen insuline meer kan produceren.
Auto-immuunziekte
Het immuunsysteem valt de insulineproducerende bètacellen in de alvleesklier aan en vernietigt ze. Hierdoor kan het lichaam geen insuline meer maken.
Vaak jong gediagnosticeerd
Type 1 wordt meestal gediagnosticeerd bij kinderen, tieners of jongvolwassenen. Maar het kan ook op latere leeftijd ontstaan (LADA).
Altijd insuline nodig
Zonder insuline kunnen mensen met type 1 niet overleven. Insuline moet dagelijks worden gespoten of via een pomp worden toegediend.
Snel begin
Symptomen ontwikkelen zich vaak binnen enkele weken. Snelle diagnose is essentieel om ketoacidose te voorkomen.
Symptomen van type 1 diabetes
De symptomen van type 1 diabetes ontwikkelen zich vaak snel – binnen enkele weken – en zijn vaak uitgesproken:
- Extreme dorst en droge mond
- Veel en vaak plassen (ook 's nachts)
- Onverklaarbaar gewichtsverlies
- Extreme vermoeidheid en zwakte
- Wazig zien
- Bij ernstige gevallen: misselijkheid, braken, buikpijn (ketoacidose)
Diabetische ketoacidose (DKA)
Zonder insuline kunnen de cellen geen glucose gebruiken en verbrandt het lichaam vet als energiebron. Dit produceert ketonen – zure stoffen die zich ophopen in het bloed. Ketoacidose is een levensbedreigende complicatie die onmiddellijke medische hulp vereist. Symptomen zijn misselijkheid, braken, buikpijn, snelle ademhaling en een fruitige adem.
Diabetes type 2 uitgelegd
Diabetes type 2 is de meest voorkomende vorm van diabetes (90-95% van alle gevallen). Het ontstaat door een combinatie van insulineresistentie en verminderde insulineproductie. Bij insulineresistentie reageren de cellen minder goed op insuline, waardoor de alvleesklier meer insuline moet produceren om de bloedsuiker normaal te houden. Na verloop van tijd raken de bètacellen uitgeput en daalt de insulineproductie.
Insulineresistentie
De cellen reageren minder goed op insuline. De alvleesklier produceert eerst extra insuline, maar raakt na verloop van tijd uitgeput.
Vaak ouder gediagnosticeerd
Type 2 ontwikkelt zich meestal na het 40e levensjaar, maar komt steeds vaker voor bij jongeren door leefstijlfactoren.
Tabletten vaak effectief
Behandeling begint vaak met leefstijlaanpassing en tabletten. Insuline kan later nodig worden als de bètacellen uitgeput raken.
Geleidelijk begin
Symptomen ontwikkelen zich langzaam over maanden of jaren. Veel mensen hebben type 2 zonder het te weten.
Symptomen van type 2 diabetes
De symptomen van type 2 diabetes ontwikkelen zich veel geleidelijker dan bij type 1. Veel mensen hebben jaren type 2 diabetes zonder het te weten. Het voorstadium – prediabetes – geeft vaak geen symptomen. Wanneer symptomen optreden, kunnen dit zijn:
- Toegenomen dorst en vaker plassen
- Vermoeidheid en gebrek aan energie
- Wazig zien
- Trage wondgenezing
- Terugkerende infecties (blaas, huid, tandvlees)
- Tintelingen of gevoelloosheid in handen of voeten
Door het sluipende begin wordt type 2 diabetes vaak pas ontdekt bij een routine-bloedonderzoek of wanneer er al complicaties zijn. Regelmatige screening is daarom belangrijk, vooral als je risicofactoren hebt.
Directe vergelijking: type 1 vs type 2
Hieronder een overzichtelijke tabel met de belangrijkste verschillen tussen diabetes type 1 en type 2:
| Aspect | Type 1 | Type 2 |
|---|---|---|
| Oorzaak | Auto-immuunziekte: lichaam vernietigt bètacellen | Insulineresistentie + verminderde insulineproductie |
| Leeftijd bij diagnose | Meestal kinderen/jongvolwassenen (kan op elke leeftijd) | Meestal na 40 jaar (steeds vaker jonger) |
| Lichaamsgewicht | Vaak normaal of onderwicht bij diagnose | Vaak overgewicht of obesitas |
| Begin symptomen | Snel (weken) | Geleidelijk (maanden/jaren) |
| Insulineproductie | Geen of zeer weinig | Verminderd maar vaak nog aanwezig |
| Insulinebehandeling | Altijd noodzakelijk | Soms nodig, niet altijd |
| Tabletten mogelijk | Nee (alleen insuline) | Ja, vaak eerste behandeling |
| Leefstijl als behandeling | Ondersteunend, maar vervangt insuline niet | Kan soms voldoende zijn |
| Prevalentie | 5-10% van alle diabetes | 90-95% van alle diabetes |
| Preventie mogelijk | Nee (vooralsnog niet) | Ja, door gezonde leefstijl |
| Remissie mogelijk | Nee | Ja, bij sommige mensen |
| Ketoacidose risico | Hoog zonder insuline | Laag (maar mogelijk) |
Wat hebben type 1 en type 2 gemeen?
Ondanks de fundamentele verschillen in oorzaak, delen type 1 en type 2 diabetes belangrijke kenmerken:
Verhoogde bloedsuiker
Zowel type 1 als type 2 resulteren in te hoge bloedsuikerspiegels die behandeling nodig hebben.
Zelfde complicatierisico's
Beide vormen kunnen leiden tot schade aan ogen, nieren, zenuwen, hart en bloedvaten bij langdurig verhoogde bloedsuiker.
Regelmatige monitoring nodig
Bloedsuikermetingen, HbA1c-controles en periodieke screening op complicaties zijn bij beide vormen essentieel.
Leefstijl is belangrijk
Gezonde voeding en beweging helpen bij beide vormen om de bloedsuiker te reguleren en complicaties te voorkomen.
Hypo's en hypers mogelijk
Zowel te lage als te hoge bloedsuiker kan voorkomen bij beide types, afhankelijk van behandeling en omstandigheden.
Chronische aandoening
Beide vormen van diabetes zijn (vooralsnog) niet te genezen en vereisen levenslange aandacht en behandeling.
Het meten van je HbA1c is bij beide vormen essentieel om te weten hoe goed je bloedsuiker gereguleerd is. Ook het voorkomen van hoge bloedsuiker en lage bloedsuiker is bij beide types een dagelijkse aandachtspunt.
Risicofactoren
De risicofactoren voor type 1 en type 2 zijn grotendeels verschillend, wat de verschillende ontstaanswijzen weerspiegelt.
Risicofactoren type 1
- Genetische aanleg (bepaalde HLA-genen)
- Familiegeschiedenis van type 1 diabetes
- Bepaalde virusinfecties (mogelijk trigger)
- Noord-Europese afkomst (hogere prevalentie)
- Andere auto-immuunziekten in de familie
Risicofactoren type 2
- Overgewicht of obesitas
- Familiegeschiedenis van type 2 diabetes
- Weinig lichaamsbeweging
- Ongezond voedingspatroon
- Leeftijd boven 45 jaar
- Bepaalde etnische achtergronden
- Zwangerschapsdiabetes in het verleden
- Prediabetes of insulineresistentie
- Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)
- Hoge bloeddruk of verhoogd cholesterol
Een belangrijk verschil: type 2 diabetes is grotendeels te voorkomen door een gezonde leefstijl. Type 1 diabetes kan (vooralsnog) niet worden voorkomen, omdat het een auto-immuunziekte is waarvan de exacte triggers nog niet volledig begrepen worden.
Behandeling vergeleken
Type 1 behandeling
- Insuline: Altijd noodzakelijk, via injecties of insulinepomp
- Bloedsuikermeting: Frequent meten of continue glucosemeter (CGM)
- Koolhydraten tellen: Insuline afstemmen op voeding
- Leefstijl: Ondersteunend, maar vervangt insuline niet
Type 2 behandeling
- Leefstijl: Vaak eerste stap – voeding, beweging, gewicht
- Tabletten: Metformine, SGLT2-remmers, GLP-1 agonisten
- Insuline: Soms nodig na jaren, niet altijd
- Monitoring: Regelmatige HbA1c-controles
Een diabeteszorgspecialist kan je helpen het juiste behandelplan op te stellen, afgestemd op jouw type diabetes, leefstijl en persoonlijke omstandigheden.
Andere vormen van diabetes
Naast type 1 en type 2 bestaan er nog enkele andere vormen van diabetes:
LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults)
Een langzaam ontwikkelende vorm van type 1 diabetes bij volwassenen. Wordt soms eerst verkeerd gediagnosticeerd als type 2. Auto-antistoffen zijn aanwezig, maar de bètacellen worden langzamer vernietigd.
MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young)
Een zeldzame erfelijke vorm van diabetes veroorzaakt door een mutatie in één gen. Ontstaat meestal voor het 25e levensjaar en komt voor in families. Er zijn verschillende subtypes met verschillende behandelingen.
Zwangerschapsdiabetes
Diabetes die ontstaat tijdens de zwangerschap en meestal na de bevalling verdwijnt. Verhoogt wel het risico op later type 2 diabetes. Vereist zorgvuldige monitoring tijdens de zwangerschap.
Secundaire diabetes
Diabetes als gevolg van een andere aandoening of behandeling, zoals alvleesklierziekten, hormonale stoornissen (Cushing), of gebruik van bepaalde medicijnen (corticosteroïden).
Veelgestelde vragen
Wat is het belangrijkste verschil tussen type 1 en type 2 diabetes?
Het belangrijkste verschil zit in de oorzaak. Type 1 diabetes is een auto-immuunziekte waarbij het afweersysteem van je lichaam de insulineproducerende bètacellen in de alvleesklier vernietigt. Hierdoor kan het lichaam geen insuline meer maken. Type 2 diabetes ontstaat doordat het lichaam resistent wordt voor insuline (de cellen reageren minder goed) en/of de alvleesklier na verloop van tijd onvoldoende insuline produceert. Een cruciaal praktisch verschil: mensen met type 1 hebben altijd insuline nodig om te overleven, terwijl type 2 vaak eerst met leefstijlaanpassing en tabletten kan worden behandeld.
Kun je diabetes type 2 krijgen als je slank bent?
Ja, hoewel overgewicht een belangrijke risicofactor is voor type 2 diabetes, kunnen ook slanke mensen het krijgen. Genetische aanleg speelt een grote rol, evenals etnische achtergrond (mensen van Zuid-Aziatische, Afrikaanse of Caribische afkomst hebben een hoger risico). Leeftijd, weinig beweging en een ongezond voedingspatroon verhogen ook het risico. Dit wordt soms "lean type 2 diabetes" of "metabolically obese normal weight" genoemd. Deze mensen hebben vaak visceraal vet (vet rond de organen) ondanks een normaal gewicht.
Is diabetes type 1 erfelijk?
Type 1 diabetes heeft een genetische component, maar is niet strikt erfelijk zoals sommige andere aandoeningen. Als een ouder type 1 diabetes heeft, is het risico voor een kind ongeveer 5-6% (bij de vader iets hoger dan bij de moeder). Ter vergelijking: het risico in de algemene bevolking is ongeveer 0,4%. De meeste mensen met type 1 hebben echter geen directe familiegeschiedenis. Wetenschappers denken dat er naast genetische aanleg een trigger nodig is – mogelijk een virusinfectie – om de auto-immuunreactie te starten.
Kan diabetes type 2 overgaan in type 1?
Nee, type 2 diabetes kan niet "overgaan" in type 1 omdat het fundamenteel verschillende ziekten zijn met andere oorzaken. Wat wel kan gebeuren: iemand met type 2 kan na verloop van tijd insuline nodig hebben. Dit gebeurt als de bètacellen in de alvleesklier uitgeput raken en niet meer genoeg insuline kunnen produceren. Dit wordt soms "insulineafhankelijke type 2 diabetes" genoemd, maar de onderliggende ziekte blijft type 2. Het auto-immuunproces van type 1 is dan niet aanwezig.
Welke vorm van diabetes komt het meest voor?
Type 2 diabetes is verreweg het meest voorkomend en vormt ongeveer 90-95% van alle diabetesgevallen wereldwijd. Type 1 diabetes maakt ongeveer 5-10% uit. Daarnaast bestaan er zeldzamere vormen: MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young, erfelijke vorm), LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults, langzame type 1 bij volwassenen), en zwangerschapsdiabetes. Door de toename van overgewicht en obesitas neemt de prevalentie van type 2 sterk toe, ook onder jongeren.
Is diabetes type 2 te genezen?
Type 2 diabetes is niet te "genezen" in de traditionele zin, maar kan bij sommige mensen in remissie gaan. Dit betekent dat de bloedsuiker normaliseert zonder medicatie. Remissie wordt meestal bereikt door fors gewichtsverlies (10-15% van het lichaamsgewicht), vaak via intensieve leefstijlinterventie of bariatrische chirurgie. Hoe korter iemand diabetes heeft, hoe groter de kans op remissie. Type 1 diabetes is vooralsnog niet te genezen of in remissie te brengen, omdat de insulineproducerende cellen zijn vernietigd. Onderzoek naar genezing van type 1 (bijvoorbeeld via stamceltherapie) loopt nog.
Conclusie
Diabetes type 1 en type 2 zijn twee fundamenteel verschillende aandoeningen die hetzelfde resultaat geven: een te hoge bloedsuiker. Type 1 is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam geen insuline meer kan maken. Type 2 is een stofwisselingsziekte waarbij het lichaam resistent wordt voor insuline en de productie na verloop van tijd afneemt.
De behandeling verschilt navenant: type 1 vereist altijd insuline, terwijl type 2 vaak eerst met leefstijl en tabletten kan worden behandeld. Wat beide types gemeen hebben, is het belang van goede bloedsuikerregulatie om complicaties te voorkomen.
Of je nu type 1, type 2 of een andere vorm van diabetes hebt: met de juiste kennis, behandeling en begeleiding kun je een gezond en actief leven leiden. Een diabeteszorgspecialist helpt je daarbij.
Op zoek naar diabeteszorg?
Vind snel en eenvoudig een diabeteszorgspecialist bij jou in de buurt voor persoonlijke begeleiding.
Vind Diabeteszorg in De Buurt